ބޭސްފަރުވާ ބެހިގެންވަނީ ހިތުގެ ބޭސްފަރުވާ އާއި ހަށިގަނޑުގެ ބޭސްފަރުވާއަށެވެ. މި ބެހުން ބިނާވެފައިވަނީ ބަލިތައް ބެހިގެންހިގެންވާ ގޮތުގެ މައްޗަށެވެ. ބަލިތައް ބެހިގެންވަނީ ދެ ބާވަތަކަށެވެ. އެއީ ހިތުގެ ބަލިތަކާއި ހަށިގަނޑުގެ ބަލިތަކެވެ. އަދި ހިތުގެ ދުޅަހެޔޮކަމަކީ ހަށިގަނޑުގެ ދުޅަހެޔޮކަމުގެ އަސާސެކެވެ.
ޤުރުއާނުގައިވާ ހަށިގަނޑުގެ ބޭސްވެރިކަމުގެ އުޞޫލީ ތިން ޤަވާޢުދުތައް ބަޔާންކޮށް އިމާމް އިބްން އަލް-ޤައްޔިމް رحمه الله ވިދާޅުވި އެވެ. وذلك أن قواعد طب الأبدان ثلاثة : حفظ الصحة ، والحمية عن المؤذي ، واستفراغ المواد الفاسدة ، فذكر سبحانه هذه الأصول الثلاثة في هذه المواضع الثلاثة (زاد المعاد) ”ހަށިގަނޑުގެ ބޭސްވެރިކަމުގެ ޤަވާއިދުތައް ތިނެކެވެ. (ފުރަތަމައީ) ޙިފްޟު، ހަށިގަނޑުގެ ޞިއްޙަތު ރައްކާކޮށް ދެމެހެއްޓުމެވެ. އަދި (ދެވަނައީ) ޙިމްޔާ، ގެއްލުދޭ މާއްދާތަކުން ހަށިގަނޑު ޙިމާޔަތް ކުރުމެވެ. އަދި (ތިންވަނައީ) އިސްތިފްރާޣު، ހަށިގަނޑުން ފާސިދު މާއްދާތައް ނައްތާލުމެވެ. މާތްﷲ މި ތިން އުޞޫލު ބަޔާންކުރައްވާފައިވަނީ ތިން ތަނެއްގައެވެ…..”
ހަށިގަނޑުގެ ބޭސްފަރުވާގެ ތިން އަސާސް:
- އަލް-ޙިފްޟު (ރައްކާކޮށް ދެމެހެއްޓުން): ހަށިގަނޑުގެ ޞިއްޙަތު ރައްކާކޮށް ދެމެހެއްޓުމަކީ ހަށިގަނޑަށް ބޭނުންވާ ފައިދާހުރި މާއްދާތައް ކައިގެން ކެއުމުގެ ރަނގަޅު މިންވަރާއި ފެންވަރު ހިފަހައްޓައި، ދިރިއުޅުމުގެ ހެޔޮ އާދަތައް ދެމެހެއްޓުމެވެ.
- އަލް-ޙިމްޔާ (ޙިމާޔަތް ކުރުން) : ގެއްލުދޭ މާއްދާތަކުން ހަށިގަނޑު ޙިމާޔަތް ކުރުމަކީ ހަށިގަނޑަށް ގެއްލުންދޭ އެންމެހައި ބާވަތެއްގެ މާއްދާތަކުންނާއި، ގެއްލުންދޭ ކެއުމާއި، ގެއްލުންދޭ ތިމާވެށީގެ މާޙައުލުތަކުންނާއި، ގެއްލުންދޭ ކެމިކަލް ވިހަ ދިޔަތަކުންނާއި އަދި ދިރިއުޅުމުގެ އާދަކާދައިން ހަށިހަނޑު ޙިމާޔަތް ކުރުމެވެ.2
- އަލް-އިސްތިފްރާޣު (ނައްތާލުން): ހަށިގަނޑުން ފާސިދު މާއްދާތައް އުނި ކުރުމަކީ ހަށިގަނޑަށް އެތެރެވެ ބަލި އުފައްދާފައިވާ ވިހަ މާއްދާތަކާއި، ހަށިގަނޑާއި ނުގުޅޭ ބޭރުގެ މާއްދާތައް ހަށިގަނޑުން ބޭރު ކުރުމެވެ. އިސްތިފްރާޣަކީ މާތްﷲ އިންސާނުންގެ ހަށިގަނޑުގައި ލައްވާފައިވާ ޤުދުރަތީ ނިޒާމެކެވެ. މި ނިޒާމުގެ މައިގަނޑު މަޤްޞަދަކީ ހަށިގަނޑުން ބޭކާރު އަދި ގެއްލުންހުރި މާއްދާތައް ބޭރުކުރުމެވެ. މިގޮތުން ބޮޑުކަމާއި، ކުޑަކަމާއި އަދި ހޮނޑުލުން ފަދަ ކަންކަމަކީ މި ނިޒާމުގެ ތެރެއިން ހިނގާ ކަންކަމެވެ. ނޭފަތަށް ބޭކާރު މާއްދާތައް ވަނުމުން ކިނބިހި އެޅުމާއި ކެއްސުމަކީވެސް މި ނިޒާމުގެ ބައެކެވެ. ހުން އައުމާއި، ރޯގާ ޖެހުން ފަދަ ކަންކަމަކީ ހަށިގަނޑުން ވިހަ އަދި ބޭކާރު މާއްދާތައް ބޭރުކުރުމުގެ ނިޒާމުގެ އަސަރުތަކެވެ. އެހެންކަމުން މިފަދަ ކަންކަމަށް ބިރުގަތުމުގެ ބަދަލުގައި އެއީ ހަށިގަނޑުގެ ދިފާޢީ ނިޒާމުގެ ހަރަކާތްތަކެއްގެ ގޮތުގައި ދެކެންވާނެއެވެ. ހަށިގަނޑުގެ އެންމެ ބޮޑު ގުނަވަންކަމުގައިވާ ހަމުންވެސް ދަލާއި އެހެނިހެން މާއްދާތައް ބޭރުކުރެއެވެ. ހަށިގަނޑުން މާކިއުރީ އަދި ލެޑް ފަދަ ބަރު މަޢުދަންތައް ބޭރުކުރުމުގެ އަސަރެއްގެ ގޮތުން ހަމަށް ބާރުކުރުން އިތުރުވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން، ހިޖާމާ ޖެހުމަކީވެސް ގޯސްލޭ ބޭރުކޮށް އިސްތިފްރާޣުގެ ނިޒާމު ހަރުދަނާކުރުމަށް ކުރެވޭ ކަމެކެވެ. މީގެ ބައެއް ކަންކަން ރުޖޫޢަވަނީ ހުއްޓެނީ އިންސާނީ ތަޖުރިބާއާއި ތަޙުލީލުތަކާއި ހޯދުންތަކުގެ މައްޗަށެވެ.
ހިތުގެ ބޭސްފަރުވާގެ ތިން އަސާސް:
1. ރައްކާތެރިކުރުން: އަމުރުތައް އަދާކުރުމުގެ ތެރެއިން ހިތުގެ ބާރުވެރިކަން ރައްކާތެރިކުރުން. މިކަން ޙާޞިލްކުރެވެނީ ވާޖިބުތަކާއި މުސްތަޙައްބުތަކަށް އަމަލުކުރުމުގެ ތެރެއިންނެވެ. މިކަމުން އީމާންކަން ރައްކާތެރިވެ އިތުރުވެއެވެ.
2. ހިމާޔަތްކުރުން: މަނާކުރެވިފައިވާ ކަންކަމުން ދުރުހެލިވުމުގެ ތެރެއިން ގެއްލުން ލިބިދާނެ ކަންކަމުން ސަލާމަތްވުން. ފާފައާއި، އުރެދުމާއި، އަނިޔާވެރިކަމާއި މިފަދަ ކަންކަމުން ދުރުހެލިވުން.
3. ނައްތާލުން: ގެއްލުންދެނިވި ބަސްތަކާއި ޢަމަލުތައް ނައްތާލުން. މިކަން ކުރެވެނީ ތައުބާވުމާއި، ޒިކުރުކުރުމާއި އަދި އިސްތިޣުފާރުކުރުމުގެ ތެރެއިންނެވެ. މިކަންކަމުން ނުބައި ޢަމަލުތަކާއި އޭގެ ގެއްލުންތައް ފުހެލެވި، ހިތާއި ނަފްސު ސާފުކުރުމަށް އެހީތެރިވެދެއެވެ.
ހިތުގެ ބޭހާއި ފަރުވާއަކީ ހަށިގަނޑުގެ ބޭހަށްވުރެ އިސްކަންދޭންޖެހޭ އަދި ހަށިގަނޑުގެ ބޭސްވެރިކަމުގެ އަސާސެވެ.
މިފަދަ ފަރުވާ (ހިތާއި ފުރާނައަށް) ލިބެނީ ހަމައެކަނި ނަބީބޭކަލުންނާއި ރަސޫލުބޭކަލުންގެ ކިބައިން ވަޙީގެ ޒަރީއާއިންނެވެ. ހިތުގެ ބޭސްވެރިކަމާއި ހަށިގަނޑުގެ ބޭސްވެރިކަން އެއްކުރާ މީހަކަށް ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގެ ނިޢުމަތްތައް ލިބޭނެއެވެ.
މަޞްދަރުތައް: (އަޞްލު)
އިބްނުލް ޤައްޔިމްގެ “ޒާދުލް މަޢާދު” ގައިވާ “އައްޠިއްބުއް ނަބަވީ”.
އިބްނުލް ޤައްޔިމްގެ “މަދާރިޖުއް ސާލިކީން”.
އިބްނުލް ޤައްޔިމްގެ “އައްދާއު ވައްދަވާއު”.
އިބްނުލް ޤައްޔިމްގެ “ޠިއްބުލް ޤުލޫބު” (އެއްކުރެވިފައިވާ ފޮތް).
