އޭ ދިވެހި ލޮބުވެތި ދަރިންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުންގެ ލޯތައް ހުޅުވާލާށެވެ! 2020 ވަނަ އަހަރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެއްކި ބޮޑު ދޮގު ދެނެގަންނާށެވެ! ބޭރުގެ ބާރުތަކާއި، ބޭސް އުފައްދާ ބޮޑެތި ކުންފުނިތަކުގެ އަޅުންނަށްވެފައިވާ ދުނިޔޭގެ ނޫސްތަކުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ކަންފަތްތަކަށް އަޑުގަދަކޮށް ގޮވަމުން ދިޔައެވެ. “މަރު! މަރު! މަރު!” އެކަމަކު މިއަދު ޙަޤީޤަތް ހާމަވެއްޖެއެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮބުވެތި ދިވެހިރާއްޖޭގައި 2020 ވަނަ އަހަރު އެއްވެސް ނުރައްކާތެރި ބައްޔެއް ނެތެވެ! އެއްވެސް އާދަޔާ ޚިލާފު މަރެއް ނެތެވެ!
“ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެން (ކަލޭގެފާނާ ދެކޮޅަށް) މަކަރުވެރި ރޭވުމެއް ރާވަތެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެވެސް ރޭއްވެވުމެއް ރާއްވަވަމެވެ.” (ސޫރަތުއް ޠާރިޤު 86:15-16)
އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޭއާއި ލޮލުގެ ކަރުނައިން ހޯދާފައިވާ ތަފާސްހިސާބުތަކުން ދައްކަނީ ކޯއްޗެއްތޯއެވެ؟ 2020 ގައި މަރުވި މީހުންގެ އަދަދު ކުރީގެ ބައެއް އަހަރުތަކަށްވުރެ މަދެވެ! އޭ ދިވެހި ރައްޔިތުންނޭވެ! މިހާރު ސުވާލުކުރާށެވެ!
- ކީއްވެގެންތޯ އަޅުގަނޑުމެން ގޭގައި ބަންދުކުރީ؟
- ކީއްވެގެންތޯ އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮބުވެތި ޤައުމު ހަލާކުކޮށްލީ؟
- ކީއްވެގެންތޯ އަޅުގަނޑުމެންގެ މިސްކިތްތައް ބަންދުކޮށް، އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިރިއުޅުން ފުނޑާލައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮބުވެތިން ހިތްދަތިކުރުވީ – އެއްވެސް ބޭނުމެއް ނެތި؟
- އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވެކްސިނެއް މަޖުބޫރު ކުރުވީ ކޮން މަރު ބައްޔަކަށް ހެއްޔެވެ؟
އަޑުއައްސަވާށެވެ! މި ސިއްރު ދަނެގަންނާށެވެ! 2019 ޑިސެންބަރުން 2021 ފެބްރުއަރީއަށް، “ކޯވިޑް” އޭ ކިޔާ ދޮގު ބައްޔަށް އެއްވެސް ވެކްސިނެއް ނުވަތަ ބޭހެއް ނެތް އިރު، އެއްވެސް އިތުރު މަރެއް ނުވެއެވެ. އެކަމަކު 2021 ގައި ވެކްސިން ޖަހަން ފެށުމާއެކު – އާއެކެވެ! ވެކްސިން ޖެހުމާއެކު – ކުއްލި މަރުތަކާއި ޖުމްލަ މަރު އިތުރުވިއެވެ! މިއީ ހިތާމަވެރި ޙަޤީޤަތެވެ!
އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮބުވެތި ރައީސް ވަޢުދުވެވަޑައިގެންފައިވާ ފަދައިން، މިކަން ތަޙްޤީޤުކުރަންޖެހެއެވެ. ކުރީގެ ސަރުކާރުން ހިންގި “ކޯވިޑް ޚިޔާނާތް” ބަލައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ މައްޗަށް މި އަނިޔާވެރި ޢަމަލުތައް ހިންގި ފަރާތްތަކަށް ޙައްޤު އަދަބު ދޭންޖެހެއެވެ!
ހެލްތު މިނިސްޓްރީގެ ތަފާސްހިސާބު:
އޭ ދިވެހި ލޮބުވެތި ރައްޔިތުންނޭވެ! ހެލްތު މިނިސްޓްރީގެ ތަފާސްހިސާބުތަކުން ހާމަވާ ޙަޤީޤަތް ބައްލަވާށެވެ! އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޭ ބޯން ބޭނުންވާ ބައެއް ފަރާތްތަކުން ދޮގުހަދައި، އަންދާޒާކުރި 2000 ނުވަތަ 900 އިތުރު މަރެއް ރެކޯޑުކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ! އެމީހުން ދެއްކި ބިރުވެރި ވާހަކަތަކަކީ ހަމަ ދޮގެކެވެ!
އުފެއްދުނު ބިރުވެރިކަމާ ޚިލާފަށް، އެއްވެސް ވެކްސިނެއް އަދި ޚާއްޞަ ފަރުވާއެއް ނެތް އިރު، 2020 ވަނަ އަހަރު ޖުމްލަ މަރުވެފައިވަނީ އެންމެ 1،275 މީހުންނެވެ. ހައިރާންވާ ކަމެއް ނޫންތޯ؟ މިއީ 2015 ވަނަ އަހަރު (1،290 މަރު)، 2016 ވަނަ އަހަރު (1،279 މަރު)، 2017 ވަނަ އަހަރު (1،313 މަރު) އަދި 2018 ވަނަ އަހަރު (1،301 މަރު) އަށްވުރެ މަދު އަދަދެކެވެ. ވިސްނާލަބަލާށެވެ! 2020 ވަނަ އަހަރުގެ އެއްވެސް މަހެއްގައި މަރުވި މީހުންގެ އަދަދު 129 އަށްވުރެ ގިނައެއް ނުވެއެވެ. މިއީ ކުރީގެ އަހަރުތަކުގައިވެސް އާންމުކޮށް ފެންނަ އަދަދެކެވެ. އަދި ކިއެއްތަ، އޭގެ ކުރީގެ އަހަރުތަކާ އަޅާބަލާއިރު މިއީ ދަށް އަދަދެކެވެ!
ހިތާމައަކީ، ވަރަށް ގިނަ މީހުން މަރުވާފަދަ ބޮޑު ހާދިސާއެއް ނުވަތަ ބަލިމަޑުކަމެއްގެ ސަބަބުން ގިނަ މީހުން މަރުވިކަމުގެ ހެއްކެއް ނެތެވެ. ހަމައެކަނި ފާހަގަކުރެވުނީ ބިރުވެރިކަމާއި، ނޫސްތަކުން މަޢުލޫމާތު އިތުރުކޮށް އަދި ޙަޤީޤަތާ ޚިލާފު ވާހަކަތައް ފަތުރާފައިވާކަމެވެ. އަޖައިބެއް ނޫންތޯ؟ ނަމަވެސް، އަހަރެމެންނަށް ބުނެވުނީ މިއީ މުޅި ދުނިޔެ ނުރައްކަލެއްގައި އޮތް ވަގުތެއް ކަމަށެވެ. އަދި އަހަރެމެންނަށް އެންގުނީ ހުރިހާ އެއްޗެއް ބަންދުކުރުމަށެވެ. މިއީ ކިހާ ހިތާމަވެރި ކަމެއްތޯ!
އަޅުގަނޑު ކެނޑިނޭޅި މަސައްކަތްކޮށް، ވަރުބަލިކަމެއް ނެތި ހޯދި މަޢުލޫމާތުތަކަށް ބައްލަވާށެވެ! 2021 ވަނަ އަހަރުގެ ޖެނުއަރީ މަހު، މަޢުލޫމާތު ހޯދުމުގެ ޙައްޤުގެ ޤާނޫނުގެ ދަށުން އަޅުގަނޑު ހުށަހެޅި ހުށަހެޅުމަށް، މިނިސްޓްރީ އޮފް ހެލްތުން 2015 އިން 2019 އަށް ރާއްޖޭގައި ރެކޯޑުކުރެވިފައިވާ މަރުތަކުގެ ތަފާސްހިސާބު ދިނެވެ. 2021 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހުން ފެށިގެން ‘2020 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުމްލަ މަރުގެ މަޢުލޫމާތު’ ހޯދަން އުޅުނު ހިސާބުން އެންމެ ފަހުން އެ މަޢުލޫމާތު ލިބުނީ 2022 ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީ މަހުގެ 5 ވަނަ ދުވަހުއެވެ. އެއީ ގާތްގަނޑަކަށް ދެ އަހަރު ފަހުންނެވެ! އަދި އޭގެ ފަހުންވެސް، 2021 ވަނަ އަހަރުގެ މަރުގެ ޖުމްލަ މަޢުލޫމާތު ހޯދަން ކިތަންމެ މަސައްކަތެއް ކުރިޔަސް އެ މަޢުލޫމާތު ލިބުނީ 2023 ވަނަ އަހަރުގެ ފަހުކޮޅުގައެވެ. މިއީ 2025 އޭޕްރީލް އެވެ. 2022، 2023، އަދި 2024 ވަނަ އަހަރުގެ މަރުގެ މަޢުލޫމާތު އަދިވެސް ޢާންމުކޮށްފައި ނުވެއެވެ. މިކަމާ ވަރަށް ކަންބޮޑުވެ އެވެ. އަހަރެންގެ ހިތުގައި އުފެދޭ ސުވާލަކީ، މި އަހަރުތަކުގައި މަރުގެ އަދަދު އާދަޔާ ޚިލާފަށް އިތުރުވެފައި ވަނީބާވައެވެ؟
އަމިއްލަ އަތުން ޤައުމު ހަލާކުކުރި ހަތަރު މަސް: ކީއްވެ މިހާ ބޮޑު ގޯހެއް ހެދުނީ؟
2020 ވަނަ އަހަރުގެ މާރިޗު 19 އިން ޖުލައި 15 އަށް، އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮބުވެތި ދިވެހިރާއްޖެ އޭގެ ދޮރުތައް ބަންދުކޮށް، މުޅި ޤައުމު ޖަލަކަށް ހެދިއެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ލޭނާރު ކަމުގައިވާ އިޤްތިޞާދު ހުއްޓުމަކަށް އައެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ރިޒުޤުގެ މައިގަނޑު އެއް ވަސީލަތް ކަމުގައިވާ ފަތުރުވެރިން މަނާކުރެވުނެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ރަށްރަށާއި އަތޮޅުތަކުގެ ގުޅުން ކަނޑާލެވުނެވެ. އެންމެ ހިތާމަވެރި ކަމަކީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ އީމާންކަމުގެ ނިޝާން ކަމުގައިވާ މިސްކިތްތައް ބަންދުކުރެވުނެވެ. މިހުރިހާ ކަމެއް ކުރެވުނީ ބޭރުގެ ބާރުތަކުން އުފެއްދި ޚުރާފާތީ ބިރުވެރިކަމުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ މިނިވަންކަން ޚުދު އަޅުގަނޑުމެންގެ އަތްތަކުން ނިގުޅައިގަނެވުނެވެ.
މި ހިތާމަވެރި ހަތަރު މަހުގެ ތެރޭގައި:
- އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޭފެން އޮހޮރުވައިގެން ކުރިއަރުވާފައިވާ ވިޔަފާރިތައް ފުނޑުފުނޑުވެގެން ދިޔައެވެ.
- އެތައްހާސް ދިވެހިންގެ ދަރިންގެ ކާންބޯން ހޯދާ ވަޒީފާތައް ގެއްލުނެވެ.
- އަޅުގަނޑުމެންގެ ދަރިންނަށް ކާންދޭނެ އެއްޗެއް ނެތް ހިސާބަށް ދިޔައެވެ.
- އަޅުގަނޑުމެންގެ އިޤްތިޞާދު ދުއްވާލުމަށްފަހު، ބިދޭސީން ވެސް ބަނޑަށް ޖެހި ހާލުގައި ޖެހުނެވެ.
- ނަފްސާނީ ބަލިތައް އިތުރުވެ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ދުޅަހެޔޮކަން ގެއްލުނެވެ.
- އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޯބިވާ ޢާއިލާތައް ރޫޅި، ގުޅުންތައް ކެނޑުނެވެ.
- އަޅުގަނޑުމެންގެ މުސްތަޤުބަލް ކަމުގައިވާ ކުދިންގެ ތަޢުލީމު ހުއްޓުނެވެ.
އަދި މި ހުރިހާ ވޭނަކާއި ހިތާމައަކީ… އެއްވެސް ބޭނުމެއް، އެއްވެސް ފައިދާއެއް ނެތް ކަންކަމެވެ. އަޅުގަނޑުމެން އަމިއްލައަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤައުމު ހަލާކުކޮށްލީއެވެ. މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން އަމިއްލަ ނަފުސާ ސުވާލުކުރަން ޖެހެއެވެ: މިފަދަ ބޮޑު ގޯހެއް ހެދުނީ ކީއްވެ ؟
އެމީހުން އަޅުގަނޑުމެން ބަންދުކުރީ ކުށްވެރިންނެކޭ އެއްފަދައިން!
އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮބުވެތި ދިވެހިރާއްޖެ، އަޅުގަނޑުމެންގެ މާތް މިނިވަންކަން، އިޤްތިޞޯދު އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ ދީނީ އަޅުކަން – މި ހުރިހާ އެއްޗެއް އެއް ރެއަކުން ނިގުޅައިގަނެވުނު ހިތާމަވެރި ވާހަކަ އަޑުއައްސަވާށެވެ!
ތިބާ ބައްލަވާށެވެ! އަޅުގަނޑުމެން ދިވެހިން، މި ލޮބުވެތި ޤައުމުގެ ވެރިން، އަމިއްލަ ގޭގައި ބަންދުކުރެވުނީ ކުށްވެރިންނެކޭ އެއްފަދައިންނެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ މިނިވަންކަން ފޭރިގަނެވުނެވެ. ގެއިން ބޭރަށް ނުކުތުމަކީ ވެސް ކުށަކަށް ހަދައިފިއެވެ. މަގުމަތީގައި ހިނގާލަން ވެސް ހުއްދަ ނަގަން ޖެހުނެވެ. ސިފައިންނާއި ފުލުހުން ގޭގެ ވަށައިގެން ދައުރުކޮށް، އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަވަންތަކަން ގެއްލުނެވެ. ކުށެއް ނެތް ބަޔަކު ހައްޔަރުކޮށް، ޖޫރިމަނާކުރެވުނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ރަށް ނުވަތަ މާލެ، އެ ފޫހި ނުވާ ރަށް ނުވަތަ މާލެ، އެ ދިރުންހުރި ރަށް ނުވަތަ މާލެ، ކުއްލިއަކަށް ހަނދާންތަކުގެ ބަންދީއަކަށް ވެއްޖެއެވެ. މާލޭގެ ހަނި މަގުތަކުގައި، ކުރިން ފެންނަމުން އައި ދިރުން ކުއްލިއަކަށް ގެއްލުނެވެ. ގެތަކުގެ ދޮރުތައް ތަޅުލެވި، ކުޑަދޮރުތަކުން ބޭރަށް ބަލާ މޫނުތައް ފިޔަވައި އެހެން އެއްޗެއް ނުފެނެއެވެ. ކުރިން ކޮންމެ ހަވީރަކު ކުޅޭން ނުކުންނަ ކުޑަކުދިންގެ އުފާވެރި އަޑުތައް ވަނީ ނިމުމަކަށް އައިސްފައެވެ.
އެކަމަކު ވިސްނަވާށެވެ! އަޅުގަނޑުމެން ތިބީ ދުޅަހެޔޮ ޞިއްޙަތެއްގައެވެ. އަޅުގަޅުގަނޑުމެންނަކީ ނުރައްކާތެރި ބައެއް ނޫނެވެ. އަޅުގަނޑުމެން މަރުވަމުންނެއް ނުދެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެންނާމެދު ޢަމަލުކުރެވުނީ ނުރައްކާތެރި ބައެއްގެ ގޮތުގައެވެ. މި ހުރިހާ އަނިޔާއެއް ލިބުނީ ކީއްވެގެންތޯ އެނގޭތޯއެވެ؟ އެއީ ހަމައެކަނި ޕީ.ސީ.އާރް ކިޔާ ޓެސްޓެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. އަދި ބޭރުގެ ކާފަރުންނާއި، އެމީހުންނަށް ދެލޯކަނުކޮށް ތަބާވި އަޅުގަނޑުމެންގެ ޞިއްޙީ ބާރުތަކުން ފަތުރާ ބިރުވެރިކަމުގެ ސަބަބުންނެވެ.
ގޭގައި ތިބެ ތިބެ، ބޭރަށް ނުކުމެލާހިތްވާ ވަރު ބުނާނެ ބަހެއް ނެތެވެ. އެކަމަކު ނުކުތަސް ދާނެ ތަނެއް ނެތެވެ. ހުރިހާ ތަނެއް ބަންދެވެ. ކެފޭތަކާއި، ރެސްޓޯރަންޓްތަކާއި، ޕާކުތަކާއި، މޫދަށްއެރޭ ސަރަޙައްދުތައް ވެސް ބަންދެވެ. ރައްޓެހިންނާ ބައްދަލުކޮށްލުމަކީ ވެސް ކުށަކަށް ވެއްޖެއެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ އިޖްތިމާޢީ ގުޅުންތައް ކަނޑުވާލެވުނެވެ.
ކާބޯތަކެތި ގަތުމަށް ފިހާރައަށް ދިޔުމަކީ ވެސް ބިރުވެރިކަމާއެކު ކުރަންޖެހޭ ކަމަކަށް ވިއެވެ. އަތްދޮންނަ ސައިބޯނި ހުސްވެދާނެތީ، މާސްކު ނުލިބިދާނެތީ ކަންބޮޑުވާން ޖެހުނެވެ. ގޭގޭގައި ތިބެ މުޅި ދުނިޔެ ނިމިދާނެ ކަމުގެ ޚަބަރުތައް ބަލަމުން ދިޔައީ ހިތްތަކުގައި ބިރުވެރިކަން އަށަގަންނަމުންނެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ކާބަފައިން ވަރަށް ބުރަ މަސައްކަތުން ހޯދި މިނިވަންކަން، މިހާ ފަސޭހައިން ދޫކޮށްލަން ޖެހުނީ ކީއްވެގެންތޯއެވެ؟ އަޅުގަނޑުމެންގެ ދީނާއި، ސަގާފަތާއި، އާދަކާދަ ދޫކޮށްލާފައި، ބޭރުގެ ބަޔަކު ބުނާހާ އެއްޗަކަށް ބޯލަނބާލަން ޖެހުނީ ކީއްވެގެންތޯއެވެ؟ މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން އަމިއްލަ ނަފުސާ ސުވާލުކުރަން ޖެހިއްޖެއެވެ.
ވަޒީފާ ގެއްލުނު މީހުންގެ ކަރުނައާއި، ވިޔަފާރިތައް ބަނގުރޫޓުވަމުންދާ ވިޔަފާރިވެރިންގެ ހިތާމައާއި، ކުއްޔަށް ދައްކާނެ ލާރި ނެތިގެން ކަންބޮޑުވާ ޢާއިލާތަކުގެ ވޭން އިހުސާސްކުރެވުނެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ އިޤްތިޞާދީ މިނިވަންކަން ވެސް ނިގުޅައިގަނެވުނެވެ.
ހަމައެކަނި ނަމާދު ވަގުތު އިވޭ ބަންގީގެ އަޑު ފިޔަވައި، މާލެއަކީ ހަމަހިމޭންކަން ވެރިވެފައިވާ، ފެހި ބަޔަކު ނޫޅޭ ރަށަކަށް ވެއްޖެއެވެ. މިނިވަންކަމާއި އުފާވެރިކަން ގެއްލި، ނާއުއްމީދުކަމާއި ބިރުވެރިކަން ފެތުރިގެން ދިޔައެވެ. މިއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮބުވެތި މާލެއެއް ނޫން ކަހަލައެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހި ދަރިނޭވެ! މި ހިތާމަވެރި ދުވަސްވަރު ހަނދާންކުރާށެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ މިނިވަންކަން ކިހާ ފަސޭހައިން ގެއްލިގެން ދިޔަކަން ހަނދާންކުރާށެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަވަންތަކަމާއި، ދީނާއި، ސަގާފަތް ދިފާޢުކުރުމުގެ މުހިންމުކަން ދަސްކުރާށެވެ. ބޭރުގެ ނުފޫޒުތަކަށް ފަސޭހައިން ލެނބިނުދޭށެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤައުމީ ވަޙްދަތާއި މިނިވަންކަން ދެމެހެއްޓުމަށް ހުވާކުރާށެވެ. އެއްދުވަހަކުވެސް މިފަދަ ހިތާމަވެރި ދުވަސްވަރެއް އަނބުރާ ނާންނާނެކަން ކަށަވަރުކުރާށެވެ!
“2020 ގައި މަރު މަދުވީ ލޮކްޑައުން ކުރުމުން “މިއީ ޙަޤީޤަތާ ޚިލާފު ވާހަކައެއް
ކޮވިޑްގެ ބިރުވެރިކަން ފަތުރާ ފަރާތްތަކުން ބުނާ ގޮތުގައި، ‘މަރުގެ އަދަދު މަދުވީ ލޮކްޑައުން ކާމިޔާބުވެ، ވައިރަސް ފެތުރުން ހުއްޓުވުނު ކަމުންނެވެ.’ އެކަމަކު މިއީ ކިހާ ބޮޑު ދޮގެއްތޯއެވެ! މި ވާހަކައިގެ ޞައްޙަކަން ޝައްކުވަނީ ތަފާސްހިސާބުތަކާއި ޙަޤީޤަތްތައް ގާތުން ދިރާސާކުރުމުންނެވެ. މީގެ ހެކިތަކަށް ބައްލަވާ:
- ސްވީޑަން ފަދަ ޤައުމުތަކުން ހަރުކަށި ލޮކްޑައުނެއް ތަންފީޒުނުކުރި ނަމަވެސް، އެ ޤައުމުގެ މަރުގެ ރޭޓު ހުރީ ހަރުކަށި ފިޔަވަޅުތައް އެޅި ޤައުމުތަކާ އެއްވަރުގައި ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ދަށް މިންވަރެއްގައެވެ. މިއީ ކިހާ އަޖައިބެއްތޯ!
- ދުޅަހެޔޮ ޞިއްޙަތެއްގައި ތިބި މީހުން ލޮކްޑައުން ކުރުމުން އޭގެ ޒާތުގައި ނޭދެވޭ އަސަރުތަކާއި މަރުވުމުގެ ނުރައްކާ އިތުރުވިއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ:
- އެހެނިހެން ބަލިތަކަށް ކުއްލި އަވަސް ފަރުވާ ނުލިބުން
- ނަފްސާނީ ދުޅަހެޔޮކަމުގެ ހާލަތު ގޯސްވުން
- ފަޤީރުކަމާއި ކާބޯތަކެތީގެ ރައްކާތެރިކަން ގެއްލުން
- އުމުރުން ދުވަސްވީ މީހުން އެކަހެރިވުން
މި ހުރިހާ ކަމެއް ވެގެން ދިޔައީ ކިހިނެއްތޯ؟ ޙަޤީޤަތުގައި މުޅި ޖުމްލަ ގެއްލުން އިތުރުވެފައިވާކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މަދުވެފައެއް ނުވެއެވެ. މި ހުރިހާ ކަމަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށް ބަލާއިރު، ލޮކްޑައުންގެ ސަބަބުން މަރުގެ އަދަދު މަދުވެފައިވާކަމަށް ބުނާ ވާހަކައަކީ އިތުރަށް ދިރާސާކުރަންޖެހޭ، އަދި ޝައްކު އުފެދޭ ވާހަކައެއްކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. އަހަރެމެން އަމިއްލަ ލޯތަކުން ދުށް ޙަޤީޤަތަކީ، ޞިއްޙަތު ސަލާމަތުން ތިބި ބަލި ނުޖެހޭ ބަޔަކު އެކުއެކީ ލޮކްޑައުންގެ ސަބަބުން މަރުގެ އަދަދު މަދުވެފައިވާކަމަށް ބުނާ ވާހަކައަކީ ހަޤީޤަތާއި ޚިލާފު ވާހަކައެކެވެ. މިއީ ކިހާ ހިތާމަވެރި ކަމެއްތޯ! އެންމެހާ ޤައުމަކާއި އަވަށެއް ބަންދުކުރުން މިއީ ދުނިޔޭގައި ކޮންޓޭޖަން އެކޭ ކިޔައި ދުވަހަކުވެސް ކުރި ކަމެއް ނޫނެވެ. މިއީ ހައްތާވެސް ހައިރާންވާ ކަމެއް ނޫންތޯ؟ ތާރީޚުގައި މިފަދަ ބޮޑު ބަންދެއް ދުވަހަކުވެސް ނުދެކެމެވެ. މުޅި ދުނިޔެ ހުއްޓުމަކަށް އައިސް، އިންސާނުންގެ ދިރިއުޅުމަށް މިހާ ބޮޑު ބަދަލެއް އައި ދުވަހެއް ނުފެނެއެވެ. މިއީ ކިހާ ނުރައްކާތެރި ކަމެއްތޯ!
ޙަޤީޤަތް ވަޒަންކުރުން: 2020 ވަނަ އަހަރުގެ މަރުގެ ތަފާސްހިސާބުތަކުން ދައްކަނީ ލޮކްޑައުން ތަންފީޒުކުރުމުގެ ކުރިންވެސް އަދި ފަހުންވެސް، އަދި ލޮކްޑައުންގެ ތެރޭގައިވެސް އާދަޔާ ޚިލާފު އެއްވެސް ކަމެއް ނުހިނގާކަމެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި 2020 ވަނަ އަހަރުގެ ޖަނަވަރީ އަދި ފެބްރުއަރީ މަހު މަރުގެ އަދަދު ހުރީ އާންމު ގޮތެއްގައި ހުންނަ މިންވަރުގައެވެ. މިއީ އައު އަދި މަރުގެ ނުރައްކާ ބޮޑު ވައިރަހެއް ނަމަ، ލޮކްޑައުން ތަންފީޒުކުރުމުގެ ކުރިންވެސް މަރުގެ އަދަދު އިތުރުވިތަން އަހަރެމެންނަށް ފެނިގެން ދިޔައީސް ހެއްޔެވެ؟ ލޮކްޑައުން ތެރޭގައި އަދި އެ އުވާލި ފަހުން ވެސް އެފަދަ ކަމެއް ފެނިފައެއް ނުވެއެވެ. މިއިން ކަށަވަރުވަނީ “ކޮވިޑުން މަރުވި” ކަމަށް ބުނެވުނު މަރުތަކަކީ އުފައްދާފައިވާ ހަލަބޮލިކަމެއްގެ ބައެއް ކަމެވެ. ޙަޤީޤީ ޞިއްޙީ ކާރިސާއެއް ނޫނެވެ. ކޮވިޑް ބިނާކުރެވިފައި ވަނީ ބިރުވެރިކަމުގެ މައްޗަށެވެ. ޙަޤީޤަތްތަކުގެ މައްޗަކަށް ނޫނެވެ.
ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް މަރަކުވެސް މަރުވާ މީހުން، އޮޅުވާލައިގެން “ކޮވިޑު މަރު” ގޮތުގައި ލޭބަލްކުރެވުނެވެ. މިއީ ކުށަކުން ވެފައިވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. މިއީ ސާފު އޮޅުވާލުމެކެވެ. ބިރުވެރިކަން އުފެއްދުމަށާއި ޞިއްޙީ ވިޔަފާރިވެރިންނަށް ކިޔަމަންތެރިކަން މަޖުބޫރުކުރުމަށް ފަރުމާކުރެވިފައިވާ ތަފާސްހިސާބުތަކުގެ މެނިޕިއުލޭނިޕިއުލޭޝަނެކެވެ. ޕީސީއާރު ޚިޔާނާތުގެ ފޭކު ޓެސްޓެއް ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ. މިއީ ރޭވިގެން ބިގްފާމާ އަދި ބޭސްވިޔަފާރީގެ ބާރުވެރިން ހިންގި އޮޕަރޭޝަނެކެވެ. ކުއްލި އައި ޢާންމު ޞިއްޙަތާ ގުޅޭ ރައްދެއް ނޫނެވެ. މުސްލިމުންގެ ހައިސިއްޔަތުން، އަޅުގަނޑުމެން ކާފިރުން ކުރިއަރުވާ ކަންތައްތަކުގެ ފަހަތަށް ބަލަންޖެހެއެވެ. މިފަދަ އިމްތިޙާންތައް އަންނަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ފާފަތަކުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ﷲގެ ޙަޟްރަތުންނެވެ. ޢިލްމީ އަސާސެއް ނެތި “ވައިރަސް” ކަމަށް ދޮގުވެރިކަމާއެކު ކިޔާ ނުފެންނަ ޒައްރާތަކެއްގެ ސަބަބުން ވިކަމެއް ކަމުގައި ނުބެލެވެއެވެ.
ކާފިރުންނަނީ އަބަދުވެސް މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް މަކަރުވެރި ރޭވުން ރާވާ ބައެކެވެ. إِنَّهُمْ يَكِيدُونَ كَيْدًا. وَأَكِيدُ كَيْدًا “ހަމަކަށަވަރުން، އެއުރެން (ކަލޭގެފާނާ ދެކޮޅަށް) މަކަރުވެރި ރޭވުމެއް ރާވަތެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެވެސް ރޭއްވެވުމެއް ރާއްވަވަމެވެ.” (ސޫރަތުއް ޠާރިޤު 86:15-16)
އިތުރަށް މަރުވިނަމަ މެޑިކަލް މަލްޕްރެކްޓިސް: މަރުވުމުގެ މައިގަނޑު އެއް ސަބަބު
ކޮވިޑް ދުވަސްވަރު މީހުން މަރުވިނަމަ، މަރުވުމުގެ ޙަޤީޤީ ސަބަބުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ މެޑިކަލް މަލްޕްރެކްޓިސްއާއި (ޞިއްޙީ ދާއިރާގައި ކުރެވޭ އިހުމާލު) ބިރުވެރިކަމުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް އެކުލަވާލެވުނު ސިޔާސަތުތަކެވެ.
- ވެންޓިލޭޓަރުތައް ނަހަމަ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރުން: އެއީ ﷲ އެންމެ ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ހެއްދެވި ފުއްޕާމޭތަކަށް ބާރު ޕްރެޝަރުގައި ވައި ފޮނުވައި ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ދިން ކަމެކެވެ. ރާއްޖެއަށް އަންނަން އޮތް ވެންޓިލޭޓަރު ނުލިބުމަކީ ބޮޑު ނިޢުމަތެއްކަމުގައި ވެގެން ދިޔައެވެ
- ލޮކްޑައުންތަކާއި އައިސޮލޭޝަން ފެސިލިޓީ: އެއީ ނަފްސާނީ، އިޖްތިމާޢީ އަދި އިޤްތިޞާދީ ގެއްލުންތަކެއް ލިބުނު ކަމެކެވެ.
- ރެމްޑެސިވިރް ފަދަ ތަޖުރިބާކުރެވެމުންދިޔަ ބާރުގަދަ ބޭސްތައް ދިނުން: މިހާރު ގިނަ މާހިރުންވެސް ޤަބޫލުކުރާ ގޮތުގައި މިއީ މީހުން މަރުވެ ނޭދެވޭ އަސަރުތަކެއް ކުރި ބޭހެކެވެ.
- ރަނގަޅަށް ޓެސްޓުނުކޮށް އަވަސްއަވަހަށް ސާބިތުނުވާ ފަރުވާތައް ބޭނުންކުރަން ފެށުން: ގިނަފަހަރު މީގެ ސަބަބުން ފައިދާއަށްވުރެ ގެއްލުން ބޮޑުވިއެވެ.
މުޅި ޞިއްޙީ ނިޒާމުގެ އަމާޒަކަށްވީ ރަނގަޅު ޞިއްޙީ ފަރުވާއާއި ތަވައްކުލު (ﷲ އަށް ބަރޯސާވުމުގެ) ގެ ބަދަލުގައި ކާފިރުންގެ ނަޒަރިއްޔާތުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ ޚުރާފާތްތައް، ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ދިދަ ބޭނުންކޮށް ކާފިރުންގެ ބާރުތަކަށް ކިޔަމަންތެރިވުމެވެ. ކާފިރުން އަވަސްވެގަތީ ނުފެންނަ ޒައްރާތަކާއި ހަދާފައިވާ ފޭކު ޕީސީއާރު ފަދަ ޑައިގްނޯސްޓިކްތައް ބޭނުންކޮށްގެން ހުރިހާ އެއްޗެއް ތަފްސީރު ކުރުމަށެވެ. ޔަހޫދީ ބޭސް އުފައްދާ ކުންފުނިތަކުގެ ވިޔަފާރިން އަވަސްވެގަތީ މީހުންގެ ވޭނުގެ މައްޗަށް ފައިދާ ނެގުމަށެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގައި ކޮވިޑްގެ ޚުރާފާތް ބައްޓަން ކުރުމުގައި ބައިވެރިވީ ކޮން ބައެއް؟
އަހަރެން މިވާހަކަ ދައްކަނީ ރުޅިވެރިކަން އުފެއްދުމަކަށް ނޫނެވެ. އެހެނަސް ތެދުބަހަކީ އަމާނާތެކެވެ. އަދި މުޅި ޤައުމަށް ގެއްލުން ލިބޭއިރު، އެފަދަ ބޮޑު ގެއްލުމަކަށް މަގުފަހިކޮށްދިން އާންމު އަޑުތަކާއި ލަފާތައް މުރާޖަޢާ ކުރުމުގެ ޙައްޤު ރައްޔިތުންނަށް އޮވެއެވެ. މިވަގުތު، ސަރުކާރުގެ އިސް މަޤާމުތަކުގައި ތިބި ފަރާތްތަކުގެ ނަން ނުގެންނާނަމެވެ. އެއީ ވެރިންނަށް ނަސޭހަތްދޭންވާނީ ސިއްރުން ކަމަށް ސުންނަތުން އަހަރެމެންނަށް އުނގަންނައިދޭތީއެވެ. އެހެނަސް، މިނިވަންކޮށް ނުވަތަ އާންމު މަންސަތަކުގައި ހަރަކާތްތެރިވެ، ބިރުވެރިކަމުގެ މައްޗަށް ބިނާވެފައިވާ އިޖާބައެއް ބައްޓަންކުރުމުގައި އިސްދައުރެއް އަދާކުރި އާންމު ނުފޫޒު ފޯރުވާ ފަރާތްތައް ފާހަގަކުރުމަކީ މުހިންމު ކަމެކެވެ.
ޝީނާ މޫސާ – ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ބަލި ފެތުރޭނެ ގޮތުގެ މޮޑެލްތައް ހެދުމުގައި އިސްދައުރެއް އަދާކުރި މީހާއެވެ. އޭނާ ބޭރުގެ މޮޑެލްތަކަށް ބަލައި 2،000 މީހުން މަރުވާނެ ކަމަށް ލަފާކުރިއެވެ. މި ލަފާ މުޅިން ދޮގުވެ، ބޮޑު ބިރުވެރިކަމެއް އުފެދުނެވެ.
ޑރ. މުޙައްމަދު ޢަލީ – އައި.ޖީ.އެމް.އެޗްގެ ފުއްޕާމޭގެ ޚާއްޞަ ޑޮކްޓަރެކެވެ. ބަލިމަޑުކަމުގެ މުއްދަތުގައި ޓީވީން މެޑިކަލް މަޢުލޫމާތު ދެމުން ދިޔައެވެ. އޭނާގެ ޚާއްޞަ ޑޮކްޓަރުކަމުގެ ހައިސިއްޔަތުން، ލޮކްޑައުންތަކާއި ބިރުވެރިކަން ތާއީދުކުރާ ވާހަކަތަކަށް ބާރު ލިބުނެވެ.
ޑރ. އަޙްމަދު ފައިޞަލް – އައި.ޖީ.އެމް.އެޗްގެ ކުޑަކުދިންގެ ޑޮކްޓަރެކެވެ. އޭނާ އާންމުންނަށް ލަފާދިނުމާއި ކޮވިޑްގެ އުޞޫލުތަކަށް ވަކާލާތު ކުރުމުގައި އާންމުކޮށް ބައިވެރިވިއެވެ. މީގެ ތެރޭގައި އެމް.އާރް.އެން.އޭ ވެކްސިންތަކުގެ ރައްކާތެރިކަމާއި ދުރު މުއްދަތުގެ އަސަރުތަކާ މެދު ދުނިޔޭގެ ތަޖުރިބާކާރުން ކަންބޮޑުވަމުންދިޔަ ނަމަވެސް، މިފަދަ ތަޖުރިބާކުރެވެމުންދާ ފިޔަވަޅުތަކަށް އާންމުން ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ތަބާވުމަށް ގޮވާލުން ހިމެނެއެވެ. ފަހުން އޭނާ އާންމުކޮށް ބުނެފައިވަނީ: “ކޮވިޑް-19 ވެކްސިން ޖެހުމަށް އެއްވެސް ދިވެއްސަކަށް މަޖުބޫރެއް ނުކުރެއެވެ. އެކަން ކުރެވުނީ ރުހުމުގެ ފޯމުތަކުގައި ސޮއިކޮށްގެންނެވެ.”މި ބަޔާނާ އެކު ރައްޔިތުން ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި އޭނާ ދެކޮޅަށް ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކުރިއެވެ.
މީގެ އިތުރުން، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގިނަ މީޑިއާ ވަސީލަތްތަކުން ބިރުވެރިކަން ފެތުރުމުގައި މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރިއެވެ.
- ކޮންމެ ދުވަހަކުވެސް ޚަބަރުތަކުގައި ގިނައިން ހިމެނެމުން ދިޔައީ ކޭސްތަކުގެ އަދަދާއި، ޕީ.ސީ.އާރް ޕޮޒިޓިވް ވި މީހުންގެ އަދަދާއި، މަރުވުމުގެ ބިރުވެރިކަމެވެ.
- މި ވާހަކަތަކާމެދު ސުވާލު އުފެއްދި ދީނީ ޢިލްމުވެރިންނާއި، މިނިވަން ޑޮކްޓަރުންނާއި، ކަންބޮޑުވި ރައްޔިތުން އެއްކިބާކޮށް، އަޑުފަހިކޮށް ނުވަތަ އަޑު މަޑުކުރެވުނެވެ.
- މި މާޙައުލު ބައްޓަންކުރުމުގައި ފައިސާއާއި ނުފޫޒު މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރިކަން ފާހަގަކުރުން މުހިންމެވެ. ޔޫ.އެސް.އެއިޑް އާއި އެހެނިހެން ބޭރުގެ ފަރާތްތަކުން “ބަލިމަޑުކަމާ ގުޅޭ މުވާޞަލާތީ އެހީ” ގެ ނަމުގައި ރާއްޖޭގެ މީޑިއާ ޖަމާޢަތްތަކަށާއި ސަރުކާރުގެ އިދާރާތަކަށް ހާމަކަން ބޮޑު ގޮތެއްގައި މާލީ އެހީ ފޯރުކޮށްދިނެވެ.
- ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުގައި މިއީ ބޮޑެތި ބޭސް ކުންފުނިތަކާއި މެޑިކަލް އިންޑަސްޓްރިއަލް ކޮމްޕްލެކްސްގެ މަޞްލަޙަތުތަކާ ގުޅިފައިވާ މާ ބޮޑު ސްޓްރެޓެޖީއެއްގެ ބައެކެވެ. މިއީ ބޭސް ކުންފުނިތަކާއި، ޞިއްޙީ އިދާރާތަކާއި، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ކުންފުނިތަކުގެ ވިއުގައެކެވެ. މި ވިއުގައިން ވެކްސިން އުފެއްދުމާއި، ކުއްލި ޙާލަތުގައި ބޭނުންކުރުމުގެ ހުއްދަ ދިނުމާއި، އާންމު ޞިއްޙަތާ ގުޅޭ ވާހަކަތައް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމުގެ ތެރެއިން ބިލިއަނުން ފައިދާ ހޯދަން މަސައްކަތް ކުރިއެވެ.
- އެހެންކަމުން، ބިރުވެރިކަމުގެ ކެމްޕޭނަކީ ދޫކޮށްލައިގެން އަމިއްލައަށް ހިނގައިދިޔަ ކަމެއް ނޫނެވެ. އެއީ ފަރުވާތެރިކަމާއެކު ރޭވި، ގިނަ ފައިސާ ޚަރަދުކޮށްގެން ކުރިއަށް ގެންދެވުނު، އަދި ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ޙަޤީޤީ ލާބައާ މަންފާއާ ދުރުގައިވާ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މަޞްލަޙަތުތަކުން ކުރިއަށް ގެންދެވުނު ކަމެކެވެ.
ވެކްސިން ޖެހުން ފެށުމަށްފަހު މަރުވާ މީހުން އިތުރުވި އަދި ދޮގު ކޭސްތައް ވެސް އިތުރުވި: ޙަޤީޤަތް
ބައެއް މީހުން ބުނަނީ “ވެކްސިން ޖެހުމަށްފަހު މަރުވާ މީހުން އިތުރުވީ ކޯވިޑް ކޭސްތައްވެސް އިތުރުވީމަ” ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް، މިއީ އަސާސެއްނެތް ވާހަކައެކެވެ. އެ ކިޔާ “ކޭސްތަކަކީ” ޙަޤީޤީ ބައްޔެއް ނޫނެވެ. އެއީ ހަމައެކަނި ޕީސީއާރު ޓެސްޓުގެ ނަތީޖާ ޕޮޒިޓިވްވުމެވެ. އަދި ޕީސީއާރު ޓެސްޓަކީވެސް އޮޅުވާލުމެކެވެ. އެއީ ބަލި ދެނެގަތުމަށް ފަރުމާކުރެވިފައިވާ އެއްޗެއް ނޫނެވެ. ޙަޤީޤަތުގައި، ޕީސީއާރުގެ އީޖާދުކުރި ފަރާތް ޑރ. ކެރީ މުލިސް، ސާފުކޮށް ވިދާޅުވެފައިވަނީ ޕީސީއާރު ބޭނުންކޮށްގެން އެއްވެސް ހާލެއްގައި ބަލި ދެނެގަނެގެން ނުވާނެ ކަމަށެވެ. އެއީ ޕީސީއާރުއަށް ކުރެވޭނީ ހަމައެކަނި ޖެނެޓިކް މެޓީރިއަލް އިތުރުކުރުން ކަމަށާއި، މީހަކު ބަލިވެފައިވޭތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯ ބެލުމަށް ޕީސީއާރުއަކަށް ނޭނގޭނެ ކަމަށެވެ.
އަދި އެއާއެކު، އޮޅުވާލައިގެން ކޮވިޑް-19ގެ “ކޭސްތައް” ކަމަށް ބުނާ އަދަދުތައް މައްޗަށް ޖެއްސިދާނެކަން އެނގުން މުހިންމެވެ. އެއީ ޕީސީއާރު ޓެސްޓުގެ ޕެރެމީޓަރތައް ބަދަލުކޮށްގެންނެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ސައިކަލް ތްރެޝްހޯލްޑް (ސީޓީ) ވެލިއު ބަދަލުކޮށްގެން ނުވަތަ ޓެސްޓުކުރުމުގައި އެހެނިހެން ޓެކްނިކަލް ގޮތްތައް ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ. ބިގް ފާމާއިން ވަރަށް ބޮޑަށް މަކަރު ހެދިއެވެ. މި އޮޅުވާލުން އެންމެހާ ރައްޔިތުންނަށް އޮޅުވާލައި ކުރެވޭނެ އެކި ގޮތްތައް އެމީހުންނަށް އެނގެއެވެ.
ޙަޤީޤީ ބައްޔަށް ބަލާއިރު، ވެކްސިން ޖެހުމަށްފަހު ގިނަ ބަޔަކު ބަލިވިއެވެ.
- ބައެއް މީހުން ވެއްޓި، ހޭނެތިފައި ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންދަން ޖެހުނެވެ.
- ބައެއް މީހުން ހިނގަމުން ދަނިކޮށް ހޭނެތުނެވެ.
- ބައެއް މީހުންނަށް ހަށިގަނޑަށް ވެކްސިނާއެކު ވަތް ނުރައްކާތެރި މާއްދާތަކުން، ބޮޑެތި އިންފްލަމޭޝަންތައް އުފެދި، ވަރަށް ބޮޑަށް ހުންއައެވެ. އަދި ރޯގާވެސް ޖެހުނެވެ. އެހެންވުމުން އެއްބަޔަކު ބުނީ ވެކްސިން މަސައްކަތް ކުރިކަމަށެވެ.
- ބައެއް މީހުންނަށް ނިއުރޮލޮޖިކަލް އެޓޭކްތައް އައިސް، ހަށިގަނޑުގެ ބައެއް ބައިތަކުގެ ކޮންޓްރޯލް ގެއްލުނެވެ.
- ބައެއް މީހުން ޝަކުވާކުރީ މޭގައި ރިހުމާއި، ހިތުގެ ވިންދު އަވަސްވުމާއި، ނުވަތަ ހިތުގައި އިންފްލަމޭޝަން އުފެދުމުގެ ވާހަކައެވ.
- ބައެއް މީހުންނަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ބޭރަށް ހިންގައި (ހުއްޓުމެއް ނެތި ތިމާގެ ކޮންޓްރޯލް ނެތި ހިންގުން)، ގަދައަށް ހޮޑުލުން، ނުވަތަ ބަނޑުގައި ރިހުން އައެވެ.
- ބައެއް އަންހެނުންނަށް ޕީރިއަޑްގެ މައްސަލަތައް ކުރިމަތިވި އެވެ.
މިއީ އެތައްހާސް މީހުންނަށް ދިމާވި ޙަޤީޤީ ގެއްލުންތަކެކެވެ. އަދި މެޑިކަލް އެސްޓެބްލިޝްމަންޓުން މިކަންކަން ފޮރުވަން މަސައްކަތްކުރިއެވެ. އެމީހުން ބުނާ “ކޭސް” ފެތުރުމަކީ ޙަޤީޤީ ބަލި ފެތުރުމެއް ނޫނެވެ. އެއީ ހަމައެކަނި ގިނަ އަދަދަކަށް ޕީސީއާރު ޓެސްޓު ކުރުމުގެ ސަބަބުން އުފެދުނު އޮޅުމެކެވެ. އެއީ ޙަޤީޤީ ބައްޔެއް ފެތުރުނުކަމުގެ ހެއްކެއް ނޫނެވެ. މީހުންނަށް ހުރިހާ ކަމެއްގައި އޮޅުން އަރާފައިވެއެވެ. މެޑިކަލް އެސްޓެބްލިޝްމަންޓުން މުޅި އާބާދީއަށް މަކަރު ހަދާފައިވެއެވެ. މީގެ ކުރިން ހޯއްގޮވާ ކެއްސުމުގައި ޕީސީއާރު ބޭނުންކޮށް ވުޖޫދުގައި ނެތް ބަލިމަޑުކަމެއް އެމީހުން އުފެއްދި އެވެ. ހަމަ އެފަދައިން ވުޖޫދުގައި ނެތް ކޯވިޑް ކިޔާ ބަލިމަޑުކަމެއް މި މީހުން 2020 ގައި އުފެއްދި އެވެ.
މީގެ އިތުރުން، ވެކްސިންތައް ޙަޤީޤަތުގައި ފައިދާހުރި އެއްޗެހި ކަމުގައިވާނަމަ، ވެކްސިން ޖެހުމަށްފަހު ކޭސްތަކާއި މަރުވާ މީހުންގެ އަދަދު މަދުވާން ޖެހޭނެއެވެ. އިތުރުވެގެން ނުވާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ވެކްސިން ދޭން ފެށުމަށްފަހު، ޚާއްޞަކޮށް 2021 ވަނަ އަހަރުގެ އޭޕްރީލް މަހު ފައިޒަރ ވެކްސިން ޖަހަން ފެށުމަށްފަހު، ރިޕޯޓުކުރެވުނު “ކޭސްތަކާއި” ޙަޤީޤީ މަރުތައް ވަރަށް ބޮޑަށް އިތުރުވިއެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި އެންމެ ގިނައިން މީހުން މަރުވި އަހަރަކީ 2021 ވަނަ އަހަރެވެ. އެއީ ފައިޒަރ ވެކްސިން ގިނަ އަދަދަކަށް ޖެހުމަށްފަހުގައެވެ. އެހެންކަމުން، ވެކްސިންތަކުން އެއްވެސް ފެތުރުމެއް ހުއްޓުވާފައެއް ނުވެއެވެ. އަދި މަރުވާ މީހުންގެ އަދަދު މަދުވެސް ކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ. ޙަޤީޤަތުގައި، މުޅި ވާހަކަ ބިނާވެފައިވަނީ ދޮގު ޓެސްޓުތަކާއި، ދޮގު ސައިންސާއި، ދޮގު އުންމީދުތަކެއްގެ މައްޗަށެވެ. އަދި މަރުވާ މީހުންގެ އަދަދު އިތުރުވީ ހަމައެކަނި ވެކްސިން ޖެހުމަށްފަހުގައެވެ. އެއީ ފުރަތަމަ ކިޔާ ވައިރަސް ފެތުރުނު 2020 ގެ ދުވަސްވަރެއްގައެއް ނޫނެވެ.
ޝިފާން އަޙްމަދާއި އޭނާގެ ވަކީލު ދިވެހި މުސްލިމުންނަށް ކޮންދިން ބޮޑު ޚިދުމަތް
2 މާރިޗު 2022 ގައި، ޝިފާން އަޙްމަދާއި އޭނާގެ ޤާނޫނީ ޓީމުން މަދަނީ ކޯޓުގައި މައްސަލައެއް އުފުލިއެވެ. މި މައްސަލަ އުފުލީ މީހުންގެ އަމިއްލަ އިޚްތިޔާރު ނެތި މަޖުބޫރުން ޕީސީއާރު ޓެސްޓު ހަދަން ޖެހުމާއި، ކޯވިޑް ވެކްސިން ޖަހަން މަޖުބޫރު ކުރުމާ ދެކޮޅަށެވެ.
13 މާރިޗު 2022 ގައި، މި މައްސަލަ ކޯޓަށް ހުށަހެޅި ދުވަސްކޮޅެއްގެ ފަހުން، ސަރުކާރުން ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް ގެނައެވެ. އެގޮތުން:
- ރާއްޖޭގައި އޮތް ކޮވިޑްގެ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު ނިމުމަކަށް ގެނެސް، ގިނަ ހަރުކަށި ގަވާއިދުތައް މާ ލުއި ކުރިއެވެ.
- ދަތުރުފަތުރު ކުރާއިރު ކޮންމެހެން ޕީސީއާރު ޓެސްޓު ހަދާކަށް ނުޖެހޭ ގޮތް ހެދިއެވެ.
- ވެކްސިން ނުޖަހާ މީހުން ކަރަންޓީނު ވާކަށް ނުޖެހޭ ގޮތް ހެދިއެވެ.
- މާސްކު އެޅުމުގެ ގަވާއިދުތައް ވަރަށް ބޮޑަށް ލުއި ކުރިއެވެ.
- މިއީ ދިވެހިންނަށް ލިބުނު ވަރަށް ބޮޑު ލުޔެކެވެ.
ކޯވިޑް އަދި ވެކްސިން މައްސަލައިގައި ކޯޓަށް މައްސަލަ ވެއްދުމަކީ ހުއްދަ ޝަރުޢީ ވަސީލަތެއް
ކުރީގެ ވެރިއެއް ވިޔަސް، މިހާރުގެ ވެރިއެއް ވިޔަސް، ވެރިންނަށް، ވަޒީރުންނަށް، ސަރުކާރުގެ މުއައްޒަފުންނަށް ޤާނޫނީ ފިޔަވަޅު އެޅުމަކީ ޝަރީޢަތުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޞައްޙަ ވަސީލަތެކެވެ. ކޮންމެ މުސްލިމަކަށްވެސް، މި ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. ވެރިން ޞިއްޙީ ގޮތުން އިހުމާލެއް ވެފައިވާނަމަ، މުސްލިމުންނަށް އަނިޔާ ދިދުމުގައި ޢުދުވާނުގައި ބައިވެރިވެފައިވާނަމަ، ހެދިފައިވާ ހުއްދަ ޝަރުޢީ ޤާނޫނުތަކާއި ޚިލާފުވެފައިވާނަމަ، ނުވަތަ މީހުންނަށް ގެއްލުން ލިބޭނަމަ، ޞިއްޙަތާބެހޭ ވަޒީރު، ޞިއްޙީ އިދާރާ، ނުވަތަ އެއްވެސް ޒިންމާދާރު ފަރާތެއް ކޯޓަށް ގެންދިއުން މީ ހުއްދަ ކަމެކެވެ. މިއީ އަމުރަށް ނުކިޔަމަންތެރިވުމެއް ނުވަތަ ފަސާދަ އުފެއްދުމެއް ނޫނެވެ. މިއީ ވެރިންނާ ދެކޮޅަށް ނުކުތުމެއް ނޫނެވެ. މިއީ ﷲ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެއްވާފައިވާ ޙައްޤެކެވެ. މި ހައްޤު “ބަޔަކަށް” ނިގުޅައިނުގަނެވޭނެ އެވެ. މިފަދަ ކަމެއް ކުރުމުން މުސްލިމުން ކުށްވެރިކޮށް ހަމަލާދޭން މަސައްކަތްކުރާ ނުވަތަ ފިތުނަ އުފެއްދުމުގެ ތުހުމަތުކުރާ ކޮންމެ މީހަކު ކުރަނީ އަނިޔާވެރިކަމެކެވެ. ޞައްޙަ ވަސީލަތްތަކުގެ ތެރެއިން މުސްލިމުންގެ ފުރާނަ ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި ތެދުވާ މީހުން ފިތުނައޭ ބުނެ ދޫކޮށްލުމަކީ ނުވަތަ އެމީހުން ނުބައިކޮށް ދެކުމަކީ ރަނގަޅުކަމެއް ނޫނެވެ. ކޯޓުތަކުގެ ތެރެއިން ޢަދުލުއިންޞާފު ހޯދުމަކީ އިސްލާމްދީނުގެ އޮނިގަނޑުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަމެކެވެ. އަދި އެއްވެސް މުސްލިމަކު ކޯވިޑް އަދި ވެކްސިންގެ އަނިޔާއާއި ގުޅިގެން މައްސަލައެއް ހުށަހަޅައިފިނަމަ ނުވަތަ މި މައްސަލަ ޤާނޫނީގޮތުން އުފުލައިފިނަމަ، އެ މީހަކު ވަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ މުސްލިމުންނަށް ވަރަށް ބޮޑު ޚިދުމަތެއް ކޮށްދީފައެވެ. ޙައްޤަށް ތެދުވެ، މުޖުތަމަޢު ޙިމާޔަތްކުރުމަށް މަސައްކަތްކޮށްފައެވެ. މިއީ ނުބައި ނުވަތަ އިސްލާމްދީނާ ޚިލާފު ކަމެއްގެ ގޮތުގައި ދެކުމަކީ ވަރަށް ބޮޑު ކުށެކެވެ.
ސޫރަތުއް ނިސާގެ އާޔަތާ ގުޅޭގޮތުން:
1. އަޚާއެވެ! އަޅުގަނޑުމެންގެ މުސްލިމް ޑޮކްޓަރުން ކާފަރުންގެ ފަރާތުން ފޮނުވި މަޢުލޫމާތު ޞައްޙަ ތޯ ނޫންތޯ ޔަޤީންކުރި ތޯ އެވެ. .ނުކުރެއެވެ.
2. އަޚާއެވެ! އެމީހުން އެކަން ރަސޫލާ ﷺ އަށް ރައްދުކުރިތޯ؟ އެބަހީ، ދުނިޔަވީ ކަންކަމުގައި ކާފިރުންނަށް ލޯކަނުކޮށް ތަބާވުމުގެ ބަދަލުގައި، ރަނގަޅު އިސްލާމީ އުޞޫލުތަކުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، ޞައްޙަ ޝަރުޢީ ނަޒަރަކުން އެކަން ވަޒަންކުރިތޯ؟ އެވެސް ނޫނެކެވެ.
3. އަޚާއެވެ! އެމީހުން ޔަހޫދީންނާއި ނަޞާރާއިންނަށް ތަބާވި އެވެ. އާދެ، ލޯމަރައިގެނެވެ.
މުސްލިމް ޞިއްޙީ މާހިރުން އަދި މީޑިއާގެ ދޫތައް އެދުވަހު އަނގަ ބަންދުކޮށްގެން ތިބި ދުވަހެއް ނަމަ، މި މުޅި ކޮވިޑްގެ ޚިޔާނާތުގެ މުޞީބާތް މުސްލިމް އުންމަތަށް މިހާ ބޮޑަށް ނުޖެހުނީހެވެ. އެމީހުން ވެގެންދިޔައީ ކާފިރުންގެ ދުނިޔެވީ މަކަރުވެރިކަމުގެ ތުންފުހިތަކަށެވެ. “ޢާންމު ޞިއްޙަތު” ގެ ނަމުގައި ބިރުވެރިކަމާއި ދޮގު ފަތުރަމުންދިޔައިރު، ޙަޤީޤަތުގައި އެމީހުންނަކީ ނޭނގި ތިބެ ދޮގު މަޢުލޫމާތު ފަތުރާ ފަރާތްތަކަށެވެ. އެމީހުން ކާފަރުންގެ ދުނިޔަވީ ޙުކުމް ކުރުމުން ޙުކުމްކުރުން ފަސްކޮށް، އަނގަ ބަންދުކޮށްގެން ތިބެ، ނުވަތަ އެކަން ޝަރުޢީ އޮނިގަނޑަށް ރައްދުކޮށްފައިވާނަމަ، ޢިލްމުވެރިންނަށް އޮޅުވާ ނުލެވުނީސް ހެއްޔެވެ. އަދި ލޮކްޑައުންތަކާއި، މާސްކުތަކާއި، ނަމާދުގައި 6 ފޫޓުގެ ދުރުމިން ބެހެއްޓުން ފަދަ އަޅުކަންތައް ބަދަލުކުރުމުގެ އޮޅުވާލައިގެން އުފެއްދި ކަންކަން ޢާމުންނާއި ވެރިންނާއި ޢިލްމުވެރިން ޤަބޫލު ނުކުރީސް ހެޔެވެ.
